HABER / MAKALELER

Bu yazıda 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun kapsamı, bu Kanun geriye yürür mü, daha önce memuriyete atana kişilere uygulanır mı gibi sorulara yanıt verilecektir.

7.4.2021 tarihinde 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun teklifi TBMM Genel Kurulunda kabul edildi ve yasalaştı.

 Daha önce 4045 sayılı Kanuna göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmakta iken Anayasa Mahkemesi tarafından verilen iptal kararları sonrasında yeni bir yasa açılması yapılmış ve uzun tartışmaların ardından 7315 sayılı Yeni Yasa kabul edilmiştir.

Yeni Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu Neler Getirmektedir?

Yeni Kanun ile sadece arşiv araştırması yapılacaklar ve hem arşiv araştırması hem de güvenlik soruşturması yapılacak kişiler belirlenmiştir. Ayrıca Değerlendirme Komisyonu ve Kişisel verilerin korunmasına dair hükümler de getirilmiştir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına görevli birimler olarak; MİT, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Mülki İdare Amirlikleri belirlenmiştir.

Kimlere Arşiv Araştırması Yapılır?

Yeni Kanuna göre statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk kez veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak herkes hakkında yapılır.

Yani işçiler hariç kamuya ilk ataması yapılacak bütün memurlara (4/A-4/B,) idari hizmet sözleşmesiyle çalışanlar dahil tüm kamu görevlilerine arşiv araştırması yapılacaktır.

Ayrıca istifa veya başka bir nedenle görevden ayrıldıktan sonra yeniden memuriyete atanmalarda da arşiv araştırması yapılacaktır.

Kimlere Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Birlikte Yapılır?

•    Milli Savunma Bakanlığı Personeli (Milli Savunma Üniversitesi, Meslek Yüksekokulları ve diğer eğitim kurumları ve bütün askeri öğrencilerin alımları dahil)

•    Genelkurmay Başkanlığı Personeli

•    Jandarma Teşkilatı Personeli (Jandarma eğitim kurumları alımları dahil)

•    Emniyet Teşkilatı Personeli (PAEM, POMEM, PMYO alımları dahil)

•    Sahil Güvenlik Personeli (Sahil Güvenlik Eğitim Kurumları dahil)

•    Milli İstihbarat Teşkilatı personeli

•    Ceza İnfaz Kurumu personeli

•    Öğretmenler

•    Üst Kademe Kamu Yöneticileri

•    Hakimler ve Savcı adayları

•    Kaymakam Adayları

•    Dışişleri Bakanlığında Aday meslek memurluğu ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ile doğrudan yurtdışı teşkilatında istihdam edilecek personel alımları

Yeni kanun ile dikkat çeken husus öğretmenelerin de kanun gereği hem güvenlik soruşturması hem de arşiv araştırmasına tabi tutulmasıdır.

Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Kanunun 4. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır;

Arşiv araştırması;

a) Kişinin adli sicil kaydının,

b) Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının,

c) Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,

ç) Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin onüçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,

d) Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,

mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

Buna göre arşiv araştırmasında, kişinin

•       sabıka kaydına

•       aranıp aranmadığına

•       yurtdışı çıkış yasağının olup olmadığına

•       Hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Dava Açılmasının Ertelenmesine dair kararlar ile devam eden soruşturma ya da kovuşturmalardaki yer alan somut olgulara bakılır.

Burada her iddiaya değil olgulara bakılması daha nesnel bir değerlendirme imkanı sağlar.

Anayasa Mahkemesi daha önce HAGB ve devam eden davalara erişerek yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını iptal etmişti . Yeni yasa ile bunlar yeniden kural haline getirilmiştir.

 

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır

Kanunun 5. maddesinde bu hususlar açıklanmıştır;

(1) Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin;

a) Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,

b) Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,

c) Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,

mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.

 Buna göre güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasına ek olarak;

•        Kişi hakkında istihbari olarak olgusal verilere bakılır. Yani salt istihbari veri ve duyumlara dayalı değil somut, makul, mantıklı bir bilgiye dayanılması gerekir. Buna göre istihbari veriler kişi hakkındaki kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki tüm veriler değildir. Burada iki tür sınırlamaya vardır; ilki bu verilerin yürütülecek kamu görevinin gerektirdiği niteliklerle bir ilgisinin bulunması gereğidir, ikincisi ise söz konusu verilerin olgusal olmasıdır ki bundan amaç verilerin yorum içermeyen, somut, gözlemlenebilir vakıalara dayanmasıdır.

•        Kişinin yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin

•        Kişinin terör örgütleriyle ve organize suç örgütleriyle eylem birliği, iltisak ve irtibat içinde olup olmadığına bakılır.

 Ancak bu bilgilerin yargısal denetime elverişli olacak şekilde ve yerinden tespiti yapılmalıdır.

Yani mahkemelerce denetim yapılamayacak ölçüde salt soyut iddialara dayalı olarak güvenlik soruşturması yapılamaz.

Öte yandan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin birinci derece yakınlarına (ailesine ) ve akrabalarına bakılıp bakılmayacağı da Kanunda açık değildir. Önceki düzenlemede açıkça akrabalara bakılacağı belirtilmişken gelen tepkiler üzerine bu ifade yasadan çıkarılmıştır. Böylece sadece ilgili kişi ile sınırlı araştırma yapılacağı görülmektedir.

 Değerlendirme Komisyonu

Yeni Yasanın getirdiği  yeniliklerden biri de kurum ve kuruluşlar bünyesinde bir Değerlendirme Komisyonu kurulacak olmasıdır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması konusunda gelen raporların değerlendirmek ve atamaya yetkili amire sunmak üzere bu Komisyon görev yapar.

Değerlendirme Komisyonu kendisine iletilen verilere ilişkin nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı olarak atamaya yetkili amire sunar.

 Değerlendirme Komisyonu Kimlerden Oluşur

 Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanının görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin başkanlığında,

 Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığında genel sekreter yardımcısının başkanlığında, 

 Bakanlıklarda bakan yardımcısının başkanlığında,

 Diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin başkanlığında,

Yeni Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu Nedir? Geriye Yürür Mü?

 

Bu yazıda 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun kapsamı, bu Kanun geriye yürür mü, daha önce memuriyete atana kişilere uygulanır mı gibi sorulara yanıt verilecektir.

 

7.4.2021 tarihinde 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanun teklifi TBMM Genel Kurulunda kabul edildi ve yasalaştı.

 

Daha önce 4045 sayılı Kanuna göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmakta iken Anayasa Mahkemesi tarafından verilen iptal kararları sonrasında yeni bir yasa açılması yapılmış ve uzun tartışmaların ardından 7315 sayılı Yeni Yasa kabul edilmiştir.

 

Yeni Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu Neler Getirmektedir?

 Yeni Kanun ile sadece arşiv araştırması yapılacaklar ve hem arşiv araştırması hem de güvenlik soruşturması yapılacak kişiler belirlenmiştir. Ayrıca Değerlendirme Komisyonu ve Kişisel verilerin korunmasına dair hükümler de getirilmiştir.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına görevli birimler olarak; MİT, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Mülki İdare Amirlikleri belirlenmiştir.

Kimlere Arşiv Araştırması Yapılır?

Yeni Kanuna göre statüsü veya çalıştırma şekline bağlı olmaksızın ilk kez veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacak herkes hakkında yapılır.

Yani işçiler hariç kamuya ilk ataması yapılacak bütün memurlara (4/A-4/B,) idari hizmet sözleşmesiyle çalışanlar dahil tüm kamu görevlilerine arşiv araştırması yapılacaktır.

Ayrıca istifa veya başka bir nedenle görevden ayrıldıktan sonra yeniden memuriyete atanmalarda da arşiv araştırması yapılacaktır.

 

Kimlere Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Birlikte Yapılır?

 

•    Milli Savunma Bakanlığı Personeli (Milli Savunma Üniversitesi, Meslek Yüksekokulları ve diğer eğitim kurumları ve bütün askeri öğrencilerin alımları dahil)

•    Genelkurmay Başkanlığı Personeli

•    Jandarma Teşkilatı Personeli (Jandarma eğitim kurumları alımları dahil)

•    Emniyet Teşkilatı Personeli (PAEM, POMEM, PMYO alımları dahil)

•    Sahil Güvenlik Personeli (Sahil Güvenlik Eğitim Kurumları dahil)

•    Milli İstihbarat Teşkilatı personeli

•    Ceza İnfaz Kurumu personeli

•    Öğretmenler

•    Üst Kademe Kamu Yöneticileri

•    Hakimler ve Savcı adayları

•    Kaymakam Adayları

•    Dışişleri Bakanlığında Aday meslek memurluğu ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ile doğrudan yurtdışı teşkilatında istihdam edilecek personel alımları

 Yeni kanun ile dikkat çeken husus öğretmenelerin de kanun gereği hem güvenlik soruşturması hem de arşiv araştırmasına tabi tutulmasıdır.

 Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılır?

Kanunun 4. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır;

Arşiv araştırması;

a) Kişinin adli sicil kaydının,

b) Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının,

c) Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,

ç) Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 171 inci maddesinin beşinci ve 231 inci maddesinin onüçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,

d) Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,

mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.

 

Buna göre arşiv araştırmasında, kişinin

•       sabıka kaydına

•       aranıp aranmadığına

•       yurtdışı çıkış yasağının olup olmadığına

•       Hakkında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) veya Dava Açılmasının Ertelenmesine dair kararlar ile devam eden soruşturma ya da kovuşturmalardaki yer alan somut olgulara bakılır.

Burada her iddiaya değil olgulara bakılması daha nesnel bir değerlendirme imkanı sağlar.

Anayasa Mahkemesi daha önce HAGB ve devam eden davalara erişerek yapılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını iptal etmişti . Yeni yasa ile bunlar yeniden kural haline getirilmiştir.

 

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır

Kanunun 5. maddesinde bu hususlar açıklanmıştır;

(1) Güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin;

a) Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,

b) Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,

c) Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,

mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.

 Buna göre güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasına ek olarak;

•        Kişi hakkında istihbari olarak olgusal verilere bakılır. Yani salt istihbari veri ve duyumlara dayalı değil somut, makul, mantıklı bir bilgiye dayanılması gerekir. Buna göre istihbari veriler kişi hakkındaki kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki tüm veriler değildir. Burada iki tür sınırlamaya vardır; ilki bu verilerin yürütülecek kamu görevinin gerektirdiği niteliklerle bir ilgisinin bulunması gereğidir, ikincisi ise söz konusu verilerin olgusal olmasıdır ki bundan amaç verilerin yorum içermeyen, somut, gözlemlenebilir vakıalara dayanmasıdır.

•        Kişinin yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin

•        Kişinin terör örgütleriyle ve organize suç örgütleriyle eylem birliği, iltisak ve irtibat içinde olup olmadığına bakılır.

 Ancak bu bilgilerin yargısal denetime elverişli olacak şekilde ve yerinden tespiti yapılmalıdır.

Yani mahkemelerce denetim yapılamayacak ölçüde salt soyut iddialara dayalı olarak güvenlik soruşturması yapılamaz.

Öte yandan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin birinci derece yakınlarına (ailesine ) ve akrabalarına bakılıp bakılmayacağı da Kanunda açık değildir. Önceki düzenlemede açıkça akrabalara bakılacağı belirtilmişken gelen tepkiler üzerine bu ifade yasadan çıkarılmıştır. Böylece sadece ilgili kişi ile sınırlı araştırma yapılacağı görülmektedir.

Değerlendirme Komisyonu

Yeni Yasanın getirdiği  yeniliklerden biri de kurum ve kuruluşlar bünyesinde bir Değerlendirme Komisyonu kurulacak olmasıdır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması konusunda gelen raporların değerlendirmek ve atamaya yetkili amire sunmak üzere bu Komisyon görev yapar.

Değerlendirme Komisyonu kendisine iletilen verilere ilişkin nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı olarak atamaya yetkili amire sunar.

Değerlendirme Komisyonu Kimlerden Oluşur

 Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanının görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin başkanlığında,

 Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığında genel sekreter yardımcısının başkanlığında, 

 Bakanlıklarda bakan yardımcısının başkanlığında,

 Diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin başkanlığında,

 üniversitelerde rektör yardımcısının başkanlığında,

 valiliklerde vali yardımcısının başkanlığında,

 teftiş/denetim, personel ve hukuk birimleri ile uygun görülecek diğer birimlerden birer üyenin katılımıyla başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde oluşturulur.

 Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis ve hizmetlerde istihdam edilecekler hakkındaki değerlendirme, ilgili bakanlık ya da kamu kurumları bünyesindeki Değerlendirme Komisyonunca yapılır.

 Yani Aselsan, Havelsan gibi şirketlerin proje ve tesislerinde çalışacak kişiler hakkında da Değerlendirme Komisyonu tarafından inceleme yapılmasının yolu açılmıştır.

 Güvenlik Soruşturması Esnasında Toplanan Kişisel Verilerin Korunması

Yeni yasa ile toplanan kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkeler belirlenmiştir.

 Daha önce kişi hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen veriler kişiye bildirilmez ve ancak dava açılınca öğrenilirdi.

 Yeni yasa uyarınca kişilere, istihbari faaliyetlere konu olmayan kendisiyle ilgili güvenlik soruşturması ve arşiv verilerini öğrenme imkanı tanınmıştır.

 Ayrıca elde edilen verilerin silinmesi ve yok edilmesini isteme hakkıda getirilmektedir.

 Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği

 Kanuna göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasıyla ilgili güncel gelişmelere göre Cumhurbaşkanı tarafından Yönetmelik çıkarılacağı belirtilmiştir.

 Aşağıda hangi hususların Yönetmelik ile düzenleneceği belirtilmiştir;

 -Devletin güvenliğini, ulusun varlığını ve bütünlüğünü iç ve dış menfaatlerinin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin tespiti,

 -Gizlilik dereceli kamu personeli ile meslek gruplarının tespiti, birim ve kısımların tanımlarının yapılması,

 -Güvenlik soruşturmasının ve arşiv araştırmasının usul ve esasları ile bunu yapacak birimler ve değerlendirme komisyonlarının çalışma usul ve esasları

 -Uygulamaya ilişkin diğer hususlar

 Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelik ile düzenlenir. Dolayısıyla bu konuda birçok kural Yönetmelik ile getirilecektir.

Yeni Kanun Daha Önce Atanmış Kişilere Uygulanır mı? Geriye Yürür mü?

Anayasa Mahkemesinin daha önce verdiği iptal kararı sonrası bir çok kişi güvenlik soruşturması yapılmadan kamuya alındı. Ya da mahkeme kararıyla kamuda göreve başlatıldı.

 Şimdi Yeni Yasa uyarınca bu kişiler hakkında güvenlik soruşturması yapılacak mı sorusuna hukuki yorumumuz şöyledir;

 Her Yasa yürürlüğe girdikten sonraki olay ve işlemlere uygulanır. Yani kural olarak geriye yürümez. Bir kanunun geriye yürümesi için ya lehe olması ya da geçiş hükmü içermesi gerekir.

 Bu ilkelerden hareketle Yeni Yasa değerlendirildiğinde; herhangi bir geçiş hükmü ya da geçmiş olaylara uygulanacağına dair bir kurala yer verilmemiş olduğundan, Yeni Yasa ancak Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten sonraki kamu alımları için uygulanabilir ve geçmişe yürütülemez. 

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması konusu idare hukukunun alanına bir konu olup bu konuda yaşanan olumsuzluklarda idare hukuku avukatı desteği almak önemlidir.

• Paylaş: