Bu yazıda idare hukuku nedir, idare hukuku ve idari işlemler ve idare hukukunun kaynakları, özellikleri gibi konulara değinilecektir.
İdare Hukuku Nedir ?
Kelime anlamıyla idare, bir işi yönetme, yürütme, bir işi çekip çevirmeyi ifade eder. Hukuki anlamda ise idare bir teşkilatı, bir resmi daireyi ifade etmektedir.
İdare hukuku, idarenin faaliyetlerini düzenlemek için koyulan kuralların bütünüdür. İdare hukuku bir diğer deyişle idare ile birey ve topluluklar arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralları inceleme konusu yapan hukuk dalıdır.
İdare Hukuku ve İdari İşlemler
İdari işlemler kısaca idarenin kamusal faaliyetini yürütürken yapmış olduğu işlemlerin tümünü oluşturur. İdare hukuku da aslında idarenin bu işlemlerinin hangi kriterler dahilinde hukuka uygun olduğunu hangi kriterler dahilinde hukuka aykırı olduğunu tespit etmeye yarayan hukuk kurallarıdır.
Danıştay’ın belli kararlarında idari işlemin tanımı şu şekilde karşımıza çıkmaktadır; İdari makamlar tarafından hukukun kendisine tanımış olduğu kamu gücü kullanılarak tek taraflı idare irade beyanı ile tesis edilen kesin ve icra edilebilir işlemler idari işlemdir.
Bu kapsamda idari işlemlerin özelliklerini şu şekilde belirtebiliriz;
- Tek yanlılık
İdari işlemler; idarenin tek taraflı irade açıklamasıyla yapılan işlemlerdir. Yani idari işlemlerde karşı tarafın rızası aranmaz, idarenin tek taraflı irade açıklaması ile hukuk aleminde sonuç doğurur.
- İcrailik
İdari işlemler, idarenin iradesini açıklaması ile başkaca bir işlem gerekmeksizin hukuk aleminde sonuçlarını doğuran işlemlerdir. İdari yargılama usulünde bir işlemin icrailik kesin ve yürütülebilir işlem olarak karşılık bulmaktadır. Bir idari işlemin davaya konu edilebilmesi için kesin ve yürütülebilir bir işlem olması dava şartıdır. Bu kapsamda idare hukukunda idari işlemin icrailik özelliği büyük önem arz etmektedir.
- Hukuka uygunluk karinesi
Aksi ispat edilinceye kadar idari makamlarca tesis edilen idari işlemler hukuka uygun kabul edilmektedir.
- Yargısal denetime tabi olma
Anayasa’nın 123. Maddesine göre; İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Kural olarak idari işlemler tesis edildiğinde karine olarak hukuka uygun kabul edilseler de bu durum tarafların idari işlemin hukuka aykırı olduğunu yargı makamları önünde ileri sürülmesine engel bir durum teşkil etmemektedir.
Bir hukuki tasarruf olan idari işlemler belli unsurlar içermektedir. Şöyle ki;
- İdari işlemin hukuken kendisine yetki verilmiş, hak sahibi makamlarca tesis edilmesi gerekmektedir. Bu da idari işlemin yetki unsurunu ifade etmektedir.
- İdari işlemin, mevzuatta belirlenen usulde hazırlanması ve yine mevzuatta belirlenen şekilde dış dünyaya açıklanması gerekmektedir. bu da idari işlemin şekil unsurunu ifade etmektedir.
- İdari işlemler idare tarafından belli bir saikle yapılır. İdarenin işlemi tesis etmesine yönelten saik idari işlemin sebep unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.
- İdari işlemin hukuki alemde doğuracağı sonuç idari işlemin konu unsurunu ifade eder. İdari işlemin konusu mümkün ve meşru, mevzuata uygun, ölçülülük ilkesine uygun, kazanılmış haklara saygılı, geriye yürümezlik ilkesine uygun olmalıdır.
- İdari makamlarca idari işlemden beklenen sonuç idari işlemin amaç unsurunu oluşturmaktadır. İdarenin idari işlemi tesis ederken genel bir amacı vardır o da kamu yararıdır. Kamu yararına aykırı bir işlem hukuka aykırılık oluşturur.
İdare Hukukunun Kaynakları
- Anayasa
- Kanun
- Milletlerarası Sözleşmeler
- Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi
- Yönetmelik
- Diğer İdari Düzenlemeler
- Hukukun Genel İlkeleri
- Yargı İçtihatları
- İdari Teamüller
- Doktrin
İdare Hukuku Konuları
- İdare ve idare hukuku
- İdari teşkilât
- İdari işlemler
- İdarenin faaliyetleri
- İdarenin araçları
- İdarenin sorumluluğu
İdare Hukukunun Özellikleri
- İdare hukuku, yeni bir hukuk dalıdır.
İdare hukuku modern hukuk devleti ile ortaya çıkan bir hukuk dalıdır.
- İdare hukuku, bağımsız bir hukuk dalıdır.
İdare hukuku hem özel hukuktan hem de diğer kamu hukuk dallarından ayrı bir hukuk dalıdır.
- İdare hukuku, pozitif hukuk dalıdır.
Bir ülkede halen yürürlükte bulunan hukuk kurallarına pozitif hukuk denilir. İdare hukuku da halen yürürlükte olan bir hukuk olması sebebiyle bu kapsamda pozitif hukuk dalıdır.
- İdare hukuku, mevzuat birliği olmayan bir hukuk dalıdır.
İdare hukuku kuralları diğer hukuk dallarında olduğu gibi tek bir kanun altında toplanmamıştır. İdare hukuku kuralları tedvin edilmemiştir.
- İdare hukuku, içtihadi bir hukuk dalıdır.
İdare hukuku yargı içtihatları ile oluşan ve gelişen bir hukuk dalıdır.
- İdare hukuku, statü hukukudur.
İdare hukukunda kurallar tarafların serbest iradesi ile belirlenmemektedir. İdare hukukunda ise kurallar soyu, sürekli ve kişilik dışı olup belirlenmiş bir statüye sokan düzenlemelerdir.
İdare hukuku teknik bir alan olup bu konudaki hukuki uyuşmazlıklarda idare avukatı desteği almakta yarar vardır. Detaylı bilgi için ofisimizi arayabilirsiniz.