Bu yazıda iş kazası nedir ve iş kazası geçiren işçinin hakları nelerdir sorularına yanıt verilecektir.

İŞ KAZASI NEDİR?

İş kazası; sigortalıyı hemen veya sonradan, bedenen ya da ruhça engelli hale getiren olaydır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu‘na göre ;

1. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
2. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
3. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
4. Bu Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
5. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan, bedenen ya da ruhça engelli hale getiren olaydır.”

Buna göre;

İşyerinde meydana gelen ve sigortalı işçiyi maddi, manevi zarara uğratan  her türlü olay iş kazasıdır.

İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle işçi kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle gerçekleşen her türlü olay iş kazasıdır.

Sigortalının görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmıyor olması halinde de meydana gelen kazalar iş kazasıdır. Sigortalının uğradığı kazanın iş kazası sayılması için, kaza sırasında görevlendirildiği işi yapıyor olması şart değildir.

Kadın sigortalının süt izni sırasında ister iş yerinde ister iş yeri dışında olsun, uğradığı kaza iş kazasıdır. Buna göre, sigortalı kadının süt izni sırasında evine gidip gelirken uğradığı kaza iş kazası olarak kabul edilir.

Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen her türlü kaza da iş kazasıdır. İşverence sağlanan servisin kaza yapması durumunda; işçinin ölümü veya yaralanması durumu iş kazasıdır.

İŞ KAZASI UNSURLARI NELERDİR?

1-Kazaya uğrayanın sigortalı olması,

2-Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış olması,

3-Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan hususlardan birine göre kazaya uğraması,

4-Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunmasıdır.

İŞ KAZASI NE ZAMAN HANGİ KURUMA KİM TARAFINDAN NE KADAR SÜRE İÇİNDE BİLDİRİLMELİDİR?

İşveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve SGK’na da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmelidir. Bildirim işverence yapılmamış ise kazalı işçi tarafından da yapılabilir.

İşçi kendi nam ve hesabına çalışıyorsa; kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde, iş kazası bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile SGK’na bildirilmesi zorunludur.

Eğer iş kazası işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmiş ise, bildirim süreleri iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.

İş kazasının geç bildirilmesi veya hiç bildirilmemesi durumunda işverene idari para cezası kesilir.

İş Kazası Bildirimi online sistem üzerinden e-bildirim programı üzerinden yapılmalıdır. Elektronik İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim formu SGK’ nın resmi sitesinde mevcuttur. Bildiriminin elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesinin mümkün olmadığı durumlarda Kaza ve Meslek Hastalığı Formu kağıt üzerinde fiziki olarak doldurulmalı işveren veya kaza geçiren işçi tarafından kanuni süresi içerisinde SGK’ ya elden teslim edilmelidir.

 

İŞ KAZASINDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT DAVALARINDA YETKİLİ ve GÖREVLİ MAHKEME HANGİSİDİR?

Yetkili Mahkeme; iş kazasının veya zararın meydana geldiği yer ile zarar gören işçinin yerleşim yeri mahkemesidir. İşçinin ölümü durumunda ise; işçinin zarar gören yakınlarının yerleşim yeri mahkemesidir.

Görevli Mahkeme İş Mahkemesidir.

 

İŞ KAZASI TESPİT DAVASI

İş kazasının işveren veya işçinin bildiriminden sonra SGK müfettişleri aracılığıyla inceleme yaparak meydana gelen olayın iş kazası olup olmadığını, olayın oluş şekli ve tarafların kusur durumunu düzenleyen bir inceleme raporu düzenler. İnceleme sonucunda olayın iş kazası olduğu kabul edilirse hak sahibi iş mahkemesinde maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

Bildirimi yapılan olay SGK tarafından iş kazası olarak kabul edilmemişse hem SGK hem de işverenin davalı olarak gösterileceği “iş kazasının tespiti davası” açılmalıdır. Bu dava yine İş Mahkemesinde açılacaktır. İş kazasının tespiti davası açma süresi, iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

İŞ KAZASINDAN KAYNAKLANAN DAVALARDA ARABULUCULUK DAVA ŞARTI MIDIR?

Bu davalarda arabuluculuk şartı bulunmamaktadır.

İŞVERENİN TAZMİNATLARDAN SORUMLU OLMASININ ŞARTLARI NELERDİR?

İşverenin sorumluluğunun doğması için öncelikle kazanın iş kazası olması ve kazanın meydana gelmesinde işverenin kusurlu olması gerekir. İşverenin kusuru yok ise tazminat yükümlülüğü doğmaz. Ayrıca iş kazası sonucunda bedensel veya ruhsal bir zararın ya da ölümün ortaya çıkması ve uygun illiyet bağının bulunması da gerekir.

 

İŞ KAZASI GEÇİREN İŞÇİ NELER YAPMALIDIR?

İlk olarak hastane  belge ve kayıtlarına olayın iş kazası olarak geçmesine dikkat edilmelidir. Aksi halde doğacak haklardan yararlanılamayabilir.

İş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilmesi gerekir. Bildirim yükümlülüğü işverende ise de işverence yapılmamış olması halinde kazalı işçi tarafından yapılmalıdır.

İşçi iş kazasına yönelik olarak verdiği ifadelere dikkat edilmeli hak kaybına uğrayacak beyanlarda bulunulmamalıdır.

TEDAVİ MASRAFLARI KİM TARAFINDAN KARŞILANIR?

İş kazası süresince işveren kaza geçiren işçinin tedavi masraflarını karşılamalıdır, eğer tedavi masrafları işveren tarafından karşılanmazsa Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına şikayette bulunulmalı ve hem maddi hem de manevi tazminat davası açılması yoluna gidilmelidir.

İŞ KAZASI SONUCU İŞÇİ İŞTEN ÇIKARILIRSA NE YAPILMALIDIR?

İş kazası sonucunda işçi işten çıkarılırsa İş Mahkemelerinde dava açma şartlarının varlığı halinde işe iade davası, işçilik alacakları davaları  ve tazminat davaları açılabilir. Bu konuda işten çıkarılma olursa işe iade davası bakımından hangi adımların atılacağı önemlidir.

İŞÇİNİN İŞ KAZASI GEÇİRDİĞİ DURUMDA FAYDALANABİLECEĞİ HAKLAR NELERDİR?

-Sigortalıya, geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

-Geçirmiş olunan kazanın doğurduğu sonuca göre sürekli iş göremezlik ödeneği verilebilir.

-Kaza sonucu işçinin ölmesi durumunda, hak sahiplerine gelir bağlanır.

-Ölen sigortalının cenaze masrafları karşılanır.

-İşçinin ölmesi durumunda hak sahiplerine maddi ve manevi tazminat verilebilir.

-Yararlanılan haklar bakımından kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalıların söz konusu SGK tarafından sağlanan aylık ve ödeneklerden yararlanabilmesi için kuruma karşı prim borcu bulunmaması gerekmektedir.

-Diğer sigortalıların ise prim borçları bulunsa dahi ödenek ve haklardan yararlanabilmektedirler.

İŞVERENCE İŞ KAZASI SONRASI NELER YAPILMALIDIR?

İş kazasına uğrayan işçiye sağlık yardımları yapılmalıdır.

İş kazası kolluk kuvvetlerine (jandarma veya polise) derhal bildirilmelidir.

İş kazasına ilişkin bir kaza raporu düzenlenmeli,tanıkların beyanları alınmalıdır.

Kaza, ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezi’ne, iş kazası bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile ya da elektronik ortamda kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmelidir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bölge müdürlüğüne bildirim yapılmalıdır.

6331 sayılı Kanunun 14’ncü maddesi gereğince iş kazası ile ilgili rapor tanzim edilmelidir.

SİGORTASIZ İŞÇİ KAZA GEÇİRİRSE İŞ KAZASI HAKLARINDAN YARARLANABİLİR Mİ?

Sigortasız olarak çalışan işçi, sigortalı bir işçi gibi bütün haklara sahiptir.

İŞ KAZASI SİGORTASINDAN HANGİ SİGORTALILAR YARARLANIR?

Hizmet akdi ile çalışanlar (4/a)

Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b)

Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar

Aday çırak, çırak ve stajyerler,

Harp Malulleri ile Vazife Malulleri

Türkiye İş Kurumu kursiyerleri

Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri

İntörn öğrenciler

Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar

İŞ KAZASI TAZMİNAT DAVALARI

İşyerinde gerekli önlemlerin alınmaması sonucunda meydana gelen iş kazasında işçinin ölmesi veya yaralanması halinde işveren ve diğer ilgililer hakkında maddi ve manevi zararların tazmini için iş kazası tazminat davası açılır.

İŞ KAZASINDAN DOĞAN MADDİ TAZMİNAT DAVASI

İşveren kusurlu davranışıyla neden olduğu iş kazası sonucunda ortaya çıkan zararı tazmin etmekle yükümlüdür. İş kazası nedeniyle maddi tazminat davalarında;

İşçinin iş kazası nedeniyle bedensel zarara uğraması halinde,

Tedavi giderleri,

Geçici olarak çalışamadığı döneme ilişkin kazanç kaybı,

İş kazası nedeniyle sürekli iş göremezliğin ortaya çıkması halinde bundan doğan  kayıplar,

Ekonomik geleceğinin sarsılmasından doğan kayıplar talep edilebilir.

İşçinin iş  kazası nedeniyle  ölmesi halinde ise,

Cenaze giderleri,

Ölüm hemen gerçekleşmemişse uygulanan tedavi giderleri ve çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden  doğan kayıplar,

Ölenin desteğinden yoksun kalanların uğradığı zararlar,talep edilebilir.

İŞ KAZASINDAN DOĞAN MANEVİ TAZMİNAT  DAVASI

İş kazası sonucunda işçinin veya yakınlarının manevi zararlarının işverenden tahsili için açılan davalardır. İş kazası sonucunda işçinin veya ölümü halinde yakınlarının manevi zararları tazmini SGK tarafından karşılanmamaktadır. Dolayısıyla iş kazası geçiren işçi ve yakınları, koşulları mevcutsa işverenden manevi tazminat talebinde bulunabilir.

İş kazası nedeniyle beden bütünlüğü zedelenen işçi, duyduğu acı, elem, üzüntü nedeniyle uğramış olduğu manevi zararın tazminini tazminat davası açarak talep edebilir. İş kazası geçiren işçinin manevi tazminat talep edebilmesi için kaza nedeniyle mutlaka malul kalmış olması gerekmez. İş kazası geçiren ancak malul kalmamış olan işçi de manevi zararının varlığından söz edebilir. Manevi tazminat talebinin yerindeliği ve miktarının belirlenmesinde zarar görenin geçirdiği tedavi süreci, meydana gelen zararın ağırlığı ve kalıcılığı, zararın etkileri gibi birden fazla faktör dikkate alınarak malul kalmamış işçi lehine de manevi tazminata hükmedilebilir.

İŞ KAZASI GEÇİREN İŞÇİNİN YAKINLARI MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDEBİLİR Mİ?

İşçinin iş kazası nedeniyle uğradığı bedensel zararın ağır olması veya işçinin ölmesi halinde işçinin yakınlarının da iş kazası davası yoluyla manevi tazminat talep etme hakkı vardır. İş kazası geçiren işçinin annesi, babası, kardeşleri, eşi ve çocukları tazminat davası açabilir.

İŞ KAZASI TAZMİNAT DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?

İş kazası nedeniyle açılacak tazminat davaları, iş kazasının meydana gelmesinde kusuru olan, iş sağlığı ve  güvenliğinin gerektirdiği tedbirleri almayarak iş kazasının meydana gelmesine sebep olan işverene karşı açılır.

İŞ KAZASI NEDENİYLE DESTEK YOKSUN KALMA TAZMİNATI

İş kazası neticesinde ölüm gerçekleşirse bu halde işçinin yasal mirasçıları olan annesi, babası, eşi ve çocuklarının talep edebileceği bir tazminat türü olan destekten yoksun kalma tazminatı talep edilebilir.Mahkemece destekten yoksun kalma tazminatına hükmedilebilmesi için;

Destekten yoksun kalma tazminatını talep eden mirasçılar, ölen işçinin yardımına muhtaç olmalıdır.

İş kazası sonucunda ölen işçinin sağlığında (ölmeden önce), tazminat talebinde bulunan bu  kişilerin bakımını üstlenmiş olması gereklidir.

İŞ KAZASINDA ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN SORUMLULUĞU VE TAZMİNATA ETKİSİ

İş kazasından doğan tazminat davaları kural olarak kazanın meydana gelmesinde kusuru olan işverene karşı açılır.Ancak işverenin yetkili temsilcileri de yöneltilebilir. İş kazasına işveren dışında üçüncü bir kişinin sebep olması halinde dava işverenle beraber bu kişiye de yöneltilebilir. Yine kazaya iş yerinde çalışan başka kişilerin sebep olması halinde tazminata mahkum edilen işveren ödediği miktarı bir rucü davası açarak sorumlu kişilerden veya üçüncü kişilerden talep edebilir.

İŞ KAZASINDAN DOĞAN TAZMİNAT DAVASINDA ASIL VE ALT İŞVERENLERİN SORUMLULUĞU NEDİR?

Bu davalarda asıl ve alt işverenler tazminattan birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Bu hususta aksi yönde yapılan sözleşmeler geçersiz kabul edilerek işçinin hakları bakımından tam bir yasal koruma sağlanmıştır. İş kazası geçiren işçi uğradığı zararların tazmini bakımından açacağı davaları  hem altişverene hemde asıl işverene karşı yöneltebilir.

MALULİYET ORANI NASIL BELİRLENİR?

Kazalı işçinin talebi üzerine çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı SGK tarafından yapılır.

SGK tarafından belirlenen hastanelerden alınan raporlar Kurum Sağlık Kurulunca değerlendirilerek çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranı tesbit edilir.

SGK Sağlık Kurulunca verilen karara karşı itiraz edilebilir. İtirazlar SGK Yüksek Sağlık Kurulunca incelenir. Yüksek Sağlık Kulunca verilen kararlar Kurumu bağlayıcı niteliktedir.

Yüksek Sağlık Kurulu kararına itiraz edilebilir. Çalışma gücü ve meslekte kazanma gücü kaybı oranının tesbiti için İş Mahkemelerinde dava açılır. Yargılama aşamasında itiraz incelemesi Adli Tıp Kurulunca yapılarak maluliyet oranı kesinleştirilir.

İŞ KAZALARINDA ZAMANAŞIMI

İş kazası hâlinde TBK’ nın 149. (BK 125.) maddesinde belirtilen “on yıllık” zamanaşımı süresi işler. Başlangıç tarihi, kural olarak iş kazasının meydana geldiği tarihtir.

İşçinin Ölümü Halinde Zamanaşımı Süresi Ne Zaman Başlar?

İşçinin kaza sonucu öldüğü tarihte, hak sahiplerinin talep edebileceği tazminat alacağı muaccel hale gelir ve bu andan itibaren zamanaşımı işlemeye başlar.

İş Kazası Nedeniyle Bedensel Zararlar Zaman İçinde Artıyorsa?

İş kazası sonucu ortaya çıkan zarar, kendi özel yapısı içerisinde sonradan değişme eğilimi gösteriyor, kısaca zararı doğuran eylem veya işlemin doğurduğu sonuçlarda (zararın nitelik veya kapsamında) bir değişiklik ortaya çıkıyorsa, artık, “gelişen durum” ve dolayısıyla, gelişen bu durumun zararın nitelik ve kapsamı üzerinde ortaya çıkardığı değişiklikler (zarardaki değişme) mevcuttur. Böyle hâllerde, zamanaşımı süresi, bu gelişen durumun durduğunun veya ortadan kalktığının öğrenilmesiyle birlikte işlemeye başlayacaktır.

Gelişen durum kavramı, doğan zararın kapsamının zarar gören tarafından, tam olarak öğrenilmesinin herhangi bir nedenle geciktiği (örneğin, buna ilişkin bilirkişi raporunun geç alındığı) durumlara ilişkin olan bir kavram değildir. Gelişen durum, salt zarar doğuran işlem ya da eylemin sonuçlarının gelişmesi ve bu nedenle zarar görenin bu konularda bilgi sahibi olabilmesinin zorunlu olarak bu gelişmenin tamamlanacağı ana kadar gecikmesidir.

Örneğin, iş kazasına uğrayan bir kişinin başlangıçta iş göremezlik oranı, %40 iken 2 sene sonra bu oran % 60 ve nihayet 6 sene sonra da % 75 olmuş olabilir. İşverenin gözetim borcuna aykırı davranışından kaynaklanan ve zararın zaman içinde arttığı iş kazalarında, iş göremezlik oranındaki her artış yeni bir dava nedeni sayılmakta ve iş göremezlik oranındaki her artışla birlikte zamanaşımı, artan kısım için yeniden başlamaktadır.

Ceza Davasında Daha Uzun Bir Süre Öngörülmüşse?

İş kazası nedeniyle bir ceza davası açılmışsa ve ceza davasının “dava zamanaşımı süresi” daha fazla ise, iş kazası nedeniyle tazminat davasında da ceza davası zamanaşımı süresi uygulanır. Ceza davasının zamanaşımı 10 yıllık zamanaşımı süresinden kısa ise 10 yıllık genel dava zamanaşımı süresi dikkate uygulanır. Yargıtay’ın yerleşmiş içtihatları da bu yöndedir. (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’ nin, 06.02.2020 tarih, 2019/3544 E. 2020/568 K. Sayılı kararı)

 

Sonuç; İş kazaları ve iş davalarından kaynaklı uyuşmazlıklar teknik hususlar olup bu konuda işçi avukatı  desteği almak önemlidir. Benzer konulardaki makalelerimize erişmek için https://chukuk.com/ise-iade-davasi-acmak-icin-ne-yapmaliyim/