AYM tarafından Pasaport Kanunu iptali kararı verildi. Anayasa Mahkemesi, Pasaport Kanununda İçişleri Bakanlığına yurtdışına çıkışa sınırlama yetkisi veren maddeyi iptal etti.
5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 22. maddesinde yer alan ve İçişleri Bakanlığı’nın “genel güvenlik gerekçesiyle pasaport vermeme yetkisini” düzenleyen hüküm, Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edildi. Bu karar, yurt dışına çıkış özgürlüğü bağlamında birey haklarını güçlendiren önemli bir gelişme olarak öne çıkıyor.
Anayasa Mahkemesi Pasaport Kanunu İptaline Giden Yol İtirazın Arka Planı
Ankara 19. İdare Mahkemesi, bir davada uygulanan Pasaport Kanunu’nun ilgili hükmünün Anayasa’nın 2., 13. ve 23. maddelerine aykırı olduğunu belirterek Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu.
Bu itirazın temelinde, vatandaşların yurt dışına çıkışının herhangi bir mahkeme kararı olmadan, yalnızca idari bir kararla kısıtlanmasının Anayasa ile bağdaşmadığı iddiası bulunuyordu.
Anayasa’nın 23. maddesi, yurt dışına çıkış özgürlüğünün yalnızca “suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararıyla” sınırlandırılabileceğini açıkça belirtirken, İçişleri Bakanlığı’na bu konuda geniş bir yetki tanınmasının birey haklarını zedelediği ileri sürüldü.
Pasaport Kanunu’nun İptal Edilen Maddesi Neyi Düzenliyordu?
Pasaport Kanunu’nun iptal edilen hükmü, “genel güvenlik bakımından memleketten ayrılmasında sakınca görülen kişilere” pasaport verilmesini yasaklıyordu.
Bu yetki, İçişleri Bakanlığı tarafından kullanılmaktaydı ve herhangi bir mahkeme kararı gerektirmeksizin bireylerin pasaport alma hakkı sınırlandırılabiliyordu.
Haklarında Takipsizlik ya da Beraat kararı bulunan kişiler bile İçişleri Bakanlığının bu yetkisi nedeniyle pasaport alamamaktaydı. Hatta yurtdışına çıkacaklar emniyet birimlerine başvuru yaparak haklarında bir tahdit olup olmadığını sorarak yurtdışı bileti almaktaydı.
Anayasa Mahkemesi, bu düzenlemenin gerekçelerinin belirsiz olduğunu, keyfi uygulamalara yol açabileceğini ve bireylerin yurt dışına çıkış özgürlüğünü ölçüsüz bir şekilde kısıtladığını belirtti.
Anayasa Mahkemesi’nin Pasaport Kanunu İptali Değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi, itiraz edilen hükmü inceleyerek iptal kararını şu gerekçelere dayandırdı:
1. Belirlilik ve Hukuk Devleti İlkesi
Mahkeme, kanunilik ilkesinin temel unsurlarından biri olan “belirlilik” ilkesine vurgu yaptı. İptal edilen düzenlemenin “genel güvenlik bakımından sakınca” gibi geniş ve yoruma açık ifadeler içerdiği, bunun da bireyler ve idare açısından belirsizlik yarattığı ifade edildi.
Hukuk devleti ilkesi gereği, kanunların açık, net ve öngörülebilir olması gerektiğine dikkat çeken Mahkeme, bu düzenlemenin keyfi uygulamalara zemin hazırladığını vurguladı. Özellikle bireylerin devletle olan ilişkilerinde hukuki güvenliğe sahip olmaları gerektiği ifade edildi.
2. Seyahat Özgürlüğünün Sınırlanmasında Hâkim Kararı Şartı
Anayasa’nın 23. maddesi, vatandaşların yurt dışına çıkış özgürlüğünün yalnızca suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle ve ancak hâkim kararıyla sınırlandırılabileceğini açıkça belirtmektedir. İptal edilen düzenleme ise idari bir karar ile bu özgürlüğü sınırladığı için Anayasa’ya aykırı bulundu.
3. Ölçülülük İlkesi
Anayasa Mahkemesi, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında “ölçülülük ilkesi” ile demokratik toplum düzeninin gereklerinin göz önünde bulundurulması gerektiğini belirtti. Mahkeme, İçişleri Bakanlığı’na tanınan yetkinin sınırlarının çizilmemesinin, ölçüsüz bir müdahaleye yol açtığı sonucuna vardı.
Pasaport Kanunu İptali Kararın Sonuçları ve Etkileri
Bu karar, İçişleri Bakanlığı’nın pasaport verme yetkisini ciddi şekilde sınırlandırıyor. Artık bir kişinin yurt dışına çıkışı yalnızca mahkeme kararıyla engellenebilecek. Bu durum, bireysel özgürlüklerin korunması açısından önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.
Vatandaşların yurt dışına çıkış hakkının keyfi idari kararlara dayanarak kısıtlanamayacağı, bu hakkın yalnızca hukuki ve anayasal bir temele dayanabileceği bir kez daha teyit edilmiş oldu.
Pasaport Kanunu İptali Sonrası Yasal Süreçte Yeni Bir Dönem
Anayasa Mahkemesi daha önce de benzer yönde iptal kararları vermekteydi. E.2016/205, K.2019/63, 24/7/2019 §§ 69-77; E.2019/114, K.2021/36, 3/6/2021, §§ 42, 43).
Ancak bu iptal kararı, yurt dışına çıkış özgürlüğünün korunmasında önemli bir kilometre taşı olarak değerlendiriliyor. Çünkü Anayasa Mahkemesi, bireylerin temel haklarının idari değil, yargısal güvencelere dayalı olarak sınırlandırılması gerektiğini bir kez daha vurguladı. Bu durum, Türkiye’de hukuk devleti ilkesinin daha güçlü bir şekilde işlemesine katkı sağlayacaktır.
Vatandaşlar, artık yurt dışına çıkışlarıyla ilgili herhangi bir engellemeyle karşılaştıklarında, idari kararların değil, yalnızca hâkim kararlarının geçerli olduğunu bilerek hareket edebilecekler.
Bu karar, hem bireysel özgürlüklerin korunması hem de hukukun üstünlüğü açısından önemli bir kazanım olarak dikkat çekiyor. Yurt dışına çıkış özgürlüğüne dair yeni gelişmeleri takip etmek önemlidir.
Bu konuda sorun yaşayanların yani içişleri bakanlığı tahdidi nedeniyle pasaport alamayanların idare mahkemesinde yd istemli dava açmaları ve davası devam edenlerin bu kararı dosyaya sunmaları önem arzetmektedir.
İdari davaların nasıl açılacağı, ne kadar süreceği konu makalemize linkten erişebilirsiniz. Bu konuda uzman idare avukatı desteği alınmasında fayda bulunmaktadır.
