Bu yazımızda gümrüklerde fikri ve sınai hak konusunda ihlal tespiti halinde hak sahibi firmaların hangi tedbirleri alabilecekleri incelenecektir.
Gümrüklerde Fikri ve Sınai Haklar Korunması Neden Önemlidir?
Küresel ticaretin artmasıyla birlikte sahte ürünlerin ve korsan içeriklerin yayılımı da ciddi bir sorun haline gelmiştir. Bu durum, fikri ve sınai hak sahiplerinin maddi kayıplar yaşamasına neden olurken, aynı zamanda tüketicilere de kalite ve güvenlik açısından zarar verebilir.
Gümrüklerde bu hakların korunması ise, sahte ürünlerin ülkeye girişini önleyerek hem hak sahiplerinin hem de tüketicilerin korunmasına yardımcı olur.
Gümrüklerde Fikri ve Sınai Hakların Korunmasına İlişkin Mevzuat
Türkiye’de fikri ve sınai hakların korunmasına ilişkin birçok yasal düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemeler arasında, 4458 sayılı Gümrük Kanunu (madde 57), Gümrük Yönetmeliğinin 100 ila 111’inci maddeleri dayanak mevzuat hükümleridir.
Yönetmeliğin “Gümrük İdarelerine Başvuru” başlıklı 103üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir;
“Fikri ve sınai hakları ihlal eder nitelikteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması talebi ek-13’te yer alan Fikri ve Sınai Hakların İhlali İle İlgili Olarak Gümrük İdaresinin Harekete Geçmesine İlişkin Başvuru Formu ile elektronik olarak gümrük idaresine yapılır. Başvurular elektronik veri değişimi sistemi aracılığı ile de yapılabilir.”
Gümrüklerde Fikri ve Sınai Hakların Korunmasına İlişkin Başvuru Nasıl Yapılır
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine istinaden Ticaret Bakanlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından 1/4/2013 tarihinden itibaren Bakanlığın kurumsal internet sayfasında yer alan “Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları Programı” başlatılmıştır.
Bu program kapsamında hak sahipleri elektronik ortamda gümrük idaresini harekete geçirmek için başvuru yapabilmektedir.
Mesela fikri sınai mülkiyet hakkı bulunan malların, taklit, sahte, yahut hak sahibi olunmadığı halde mal veya eşyanın kendisinin gümrüklerden sokulmaya çalışılması halinde başvuru yapılarak bu malların incelemeye alınması, gümrük işlemlerinin durdurulması, ülkeye girişinin engellenmesi, ülkeye girmişse yakalanması sağlanabilmektedir.
Gümrük yetkilileri, ihlali olduğu tespit edilen ürünlere el koyma yetkisine sahiptir.
Gümrüklerde Fikri ve Sınai Hakların Korunmasına İlişkin Başvuruyu Kimler Yapabilir
Bu başvuruyu, hak sahipleri, hak sahibinin temsilcileri, hakkı kullanmaya yetkili kişiler ya da hakkı kullanmaya yetkili kişinin temsilcileri yapabilir.
Gümrüklerde Fikri ve Sınai Hakların Korunmasına İlişkin Başvuruda Gerekli belgeler
Bakanlığın web sitesi ekranında hak sahipliğini kanıtlayan belgenin, başvurunun hak sahibinin temsilcisi tarafından yapılması durumunda temsil yetkisini kanıtlayan belgenin, hak sahibinin tüzel kişilik olması ve başvurunun hak sahibince yapılması durumunda tüzel kişiliği temsilen başvuru yapan kişinin tüzel kişiliği temsil yetkisini kanıtlayan imza sirkülerinin uygun formatlarda sisteme yüklenmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda aşağıdaki belgelerin hazırlanması önem arzetmektedir;
1. Başvuru Dilekçesi
- Dilekçede, hak sahibinin bilgileri, başvuru konusu olan fikri veya sınai hak ve ürünler hakkında bilgi yer almalıdır. Korunma sebepleri ve ihlale neden olan ya da olabilecek durumlar ortaya konulmalıdır
2. Hak Sahipliğini Gösteren Belgeler
- Marka Tescil Belgesi: Marka ile ilgili başvurularda, Türk Patent ve Marka Kurumu’ndan alınmış geçerli bir marka tescil belgesi sunulmalıdır.
- Patent, Faydalı Model veya Tasarım Tescil Belgeleri: Eğer başvuru konusu patent, faydalı model veya tasarım ile ilgiliyse, bu hakların tesciline dair belgeler sunulmalıdır.
- Telif Hakları ile İlgili Belgeler: Edebi ve sanatsal eserler, bilgisayar yazılımları ve diğer telif hakkı kapsamında yer alan eserler için ilgili telif haklarını gösteren belgeler sunulmalıdır.
3. Vekaletname (Varsa)
- Eğer başvuru bir vekil (avukat ya da danışman) aracılığıyla yapılıyorsa, hak sahibi tarafından verilmiş noter onaylı bir vekaletname sunulmalıdır.
4. Ürünlerin Tanımını Gösteren Bilgiler ve Görseller
- Korunması talep edilen ürünlerin açıklaması, teknik özellikleri ve görselleri başvuruya eklenmelidir. Bu bilgiler, gümrük yetkililerinin sahte ürünleri kolayca tespit edebilmesi için oldukça önemlidir.
- Orijinal ürünlerin özellikleri ve sahte ürünlerin olası farkları detaylı şekilde açıklanmalıdır. Ürünlerin etiket, ambalaj, hologram veya diğer güvenlik unsurları varsa bunlar da belirtilmelidir.
5. Başvuru Konusu Hakkında Önceden Alınmış Kararlar (Varsa)
- Başvuruya konu olan haklarla ilgili daha önce alınmış herhangi bir mahkeme kararı ya da idari kararlar varsa, bunlar da başvuruya eklenmelidir.
- Ayrıca, bu tür ürünlerle ilgili olarak daha önceki gümrüklerde yaşanmış herhangi bir ihlal durumu varsa bu bilgi verilmelidir.
6. Sözleşmeler (Varsa)
- Eğer başvuru sahibi, bir distribütör ya da lisans sahibi ise, hak sahibiyle yapılmış lisans veya distribütörlük sözleşmesi sunulmalıdır. Bu, başvuruda bulunan kişinin yetkili olduğunu göstermesi açısından gereklidir.
7. Gümrük Bildirim Formları
- Başvuruda, sahte ürünlerin ülkeye girişini engellemek için gümrük memurlarına sunulacak bildirim formları ve diğer gümrük işlemlerine dair belgeler eklenebilir.
Gümrük hukuku ve fikri mülkiyet hukukunun kesişim kümesinde olan bu konuyla alakalı olarak olası mağduriyetlerin yaşanmaması bakımından gümrük avukatı desteği almak önem kazanmaktadır.